miércoles, 20 de julio de 2011

EL PASO (GRUPO ARTÍSTICO)

El Paso fundouse en febreiro de 1957 en Madrid, sendo o grupo de maior relevancia na configuración e definición da vangarda española de posguerra. Os integrantes Del paso no momento da firma do manifesto e nas súas primeiras exposicións como colectivo foron os pintores Rafael Canogar, Luis Feito, Juana Francés, Manolo Millares, Manuel Rivera, Antonio Suarez, Antonio Saura e o escultor Pablo Serrano. Xunto a estes artistas formaron parte do grupo os críticos de arte José Ayllón e Manolo Conde. No ano 1958 incorpóranse os artistas Martín Chirino e Manuel Viola.

En marzo de 1957 publicouse o manifesto Del paso redactado por José Ayllón e co símbolo do grupo realizado por Antonio Saura baseándose nunha obra de Pablo Serrano. En abril dese mesmo ano inaugurábase a primeira exposición do grupo na Libraría-Galería Buchholz de Madrid.

O Grupo El Paso desempeñou un papel fundamental no proceso de normalización dunha vangarda, desorientada e dispersa dende o final da Guerra Civil, presentando unha significación singular debido á procedencia dispar dos seus membros, a súa coherencia plástica, a pesar da forte individualidade de cada un dos seus compoñentes, e á súa ideoloxía comprometida e radical.

Manolo Millares nacera en Las Palmas de Gran Canaria, Antonio Saura en Huesca, Rafael Canogar en Toledo, Pablo Serrano en Crivillén (Teruel), Manuel Rivera en Granada, Antonio Suárez en Gijón (Asturias), Juana Francés en Alicante, Manuel Viola en Zaragoza e o critico José Ayllón en Tarragona. Soamente eran de Madrid Luis Feito e Manolo Conde. Prodúcese así unha confluencia na que vimos un paralelismo coa procedencia dispar e o seu encontro en Madrid dos compoñentes da chamada xeración do 98.


Os artistas Del paso iniciaron a súa formación nun ambiente artístico no que a modernidade se abría paso dunha forma precaria. En realidade, podería dicirse que a arte dos membros do grupo, ao igual que o doutros moitos artistas de vangarda de entón, non se correspondía coas condicións reais e históricas do país. A súa actividade foi un labor que tendeu unha ponte, un paso, entre unha modernidade invertebrada e unha vangarda radical. Para iso, ao igual que para outros pintores que viviron a aventura do Informalismo e construíron a poética da Arte outro, foi decisivo o coñecemento das realizacións da vangarda abstracta. A vangarda que tiña o seu centro e capital en París e o Expresionismo Abstracto norteamericano foron os puntos de referencia e contacto cunha nova linguaxe que inmediatamente asimilaron e fixeron propia. Neste sentido, os artistas Del paso realizaron unha arte na que existen varios compoñentes que forman parte dun denominador común: a primacía dunha expresividade agresiva e intensa; a redución intencionada da cor a uns límites mínimos para a súa existencia e, por último, a través diso, o convencemento nunha poética artística do compromiso.

Un dos aspectos que definen a dimensión plástica Del paso foi precisamente a súa preocupación e actitude crítica ante a realidade e o seu compromiso cunha situación histórica. A vangarda significaba rebeldía, ruptura. O compromiso coa realidade do momento supoñía unha mesma actitude de loita e negación do establecido que os membros Del paso identificaron coa súa práctica artística.


Unha fotografía de Manolo Millares, reproducida en diversas ocasións, na que o pintor aparece xunto a un deteriorado cartel no que se le «PROHIBIDO O PASO», é un testemuño preciso desta actitude a contracorrente. No manifesto Del paso (1957), afirmábase: «Cremos que a nosa arte non será válida mentres non conteña unha inquietude coincidente cos signos da época, realizando unha apaixonada toma de contacto coas máis renovadoras correntes artísticas. Imos cara a unha plástica revolucionaria -na que estean presentes a nosa tradición dramática e a nosa directa expresión- que responda historicamente a unha actividade universal».

Unha tradición dramática que ten a súa referencia na expresividade e agresividade radical da pintura final de Goya. O monocromatismo e a xestualidade de Saura, os ferros encontrados e soldados herdanza do dadaísmo máis radical de Pablo Serrano, as condensacións de materia de Feito, Suárez e Juana Francés, a esgazada angustia, existencial e patética das arpilleiras de Millares, as teas metálicas de Rivera, os nocturnos, ausentes de cor, de Viola, as espirais de Chirino e a xestualidade expresiva e palpitante de Rafael Canogar, inciden nunha idea esencial: o valor plástico e agresivo da tradición española e a súa recuperación para unha vangarda universal. O Paso foi un paso imprescindible na afirmación da vangarda e na consolización da modernidade artística e histórica de España.

Referencia: NETO ALCAIDE, Víctor. O Paso (1957 -1960), en Enciclopedia Madrid S.XX

No hay comentarios:

Publicar un comentario